پایان نامه بررسی جمعیت شناختی وضعیت مسکن در ایران به تفکیک استان، 1355-1375

دانشگاه تهران   

    دانشکده علوم اجتماعی               

    گروه جمعیت شناسی

پایان نامه:

جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته جمعیت شناسی

عنوان:

           بررسی جمعیت شناختی وضعیت مسکن در ایران به تفکیک استان،

1355-1375

استاد راهنما:

دکتر حسین محمودیان

استاد مشاور:

دکتر محمد میرزایی

دانشجو:

****

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

چکیده:

قسمت اعظم حیات انسان در خانه می گذرد و بستگی بین انسان و محل سکونت چنان است که یکی از این دو بدون دیگری متصور نمی تواند باشد. مسکن یکی از اساسی ترین نیازهای زیستی انسان بشمار می رود و ارتباط تنگاتنگی با جمعیت دارد. در این تحقیق ابتدا سعی شده است به بررسی جایگاه بخش مسکن در برنامه های عمرانی (قبل از انقلاب و بعد از انقلاب)پرداخته شود و بعد از آن شاخص های کمی و کیفی بخش مسکن برای کشور و استانها در طی سالهای1355تا1375مورد مطالعه قرار گرفت. و به دلیل یکسان نبودن محدوده جغرافیایی استانها و تاسیس استانهای جدید به بازسازی جمعیت استانها با مبنا قرار گرفتن سرشماری سال1375 پرداخته شده است. درکل وضعیت بخش مسکن در طی این دو دهه روند مطلوبی داشته ولی همچنان مشکلات بخش مسکن وجود دارد. در قسمت بعدی به بررسی عوامل جمعیتی موثر بر نیاز به مسکن پرداخته شده است.در این تحقیق  با بهره گیری از شاخص های کمی وکیفی مسکن و با استفاده از تکنیک های تحلیل عاملی و تحلیل واریانس یکطرفه متغیر نیاز به مسکن برآورد شده است. برآورد نیاز به مسکن در این تحقیق به معنای نیاز به واحدهای مسکونی جدید برای کاهش تراکم سکونتی می باشد. جامعه مورد مطالعه کلیه استانهای کشور ایران در سال1375بوده است. روش بررسی در این تحقیق، روش تحلیل اطلاعات ثانویه بوده است. در این تحقیق با توجه به مبانی پژوهش فرضیاتی ارائه شده است‏،که درآن متغیر نیاز به مسکن منغیر وابسته و متغیر های میزان رشد جمعیت، میزان روستا نشینی، میزان تغییرات بعد خانوار و میانگین سن ازدواج بعنوان متغیرهای مستقل محسوب گشته اند. بعد از آزمون فرضیات با استفاده از جدول ماتریس همبستگی و رگرسیون چند متغیره مشخص شد که از مجموع چهار فرضیه ارائه شده در تحقیق یک فرضیه با احتمال بیش از 95درصد مورد قبول واقع شده است که متغیرهای میزان رشد جمعیت و میزان روستانشینی درکل حدود 51درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نموده اند. پس نتیجه می گیریم که آن استانهایی که میزان رشد جمعیت و میزان روستانشینی بالاتری داشته اند تراکم سکونتی بیشتری داشته و در نتیجه میزان نیاز به مسکن بیشتری را هم می طلبند. در ادامه کار به پیش بینی نیاز به مسکن کشور برای سال1390 پرداخته شده که در آن بر اساس فاکتورهای مختلف از جمله میزان رشد جمعیت، میزان خانوارهای اضافه شده ،میزان تخریب واحدهای مسکونی و… به پیش بینی نیاز به مسکن کشور پرداخته ایم. در طی دوره 1375تا1390ما به 18میلیون واحد مسکونی جدید نیازمند هستیم. از این تعداد 7/18 درصد برای جمعیت اضافه شده، 0/44 درصد برای خانوارهای اضافه شده، 3/7 درصد برای واحدهای مستهلک،8/17 درصد برای تخریب ناشی از حوادث و بقیه به موارد دیگر نظیر حذف واحدهای غیر استاندارد و تراکم خانوار درواحد مرتبط می‏باشد.

مقدمه:

مسکن[1] اساسی­ترین نیاز انسان بشمار می آید و مکانی است که انسان را از همه حوادث جهان بیرون محافظت می­کند(Arora and Bindra,1994:1). واز جمله نخستین مسائلی است که انسان همواره با آن دست به گریبان بوده و در تلاش برای رفع این مساله ویافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده است (اهری،1367).مشکل مسکن موضوعی است که امروزه همه کشورها را به نوعی متناسب با شرایط­شان گرفتار ساخته است در حالیکه در کشورهای پیشرفته، مسکن بعدی از رفاه اجتماعی بوده و برنامه­های توسعه مسکن بر بهبود کیفی متمرکز­اند(Barlow and Duncan,1994:4)‏‏ٌ‏‎‏‏‏‏‏‏‏، در کشورما نیز مسکن یک نیاز اولیه محسوب شده و تامین آن همردیف با تامین غذا و پوشاک به شمار آمده است. در جامعه­ای که طبق اصل چهل وسوم قانون اساسی یکی از نیازهای اساسی هرفرد و خانواده مسکن بوده و طبق اصل سی ویکم داشتن مسکن متناسب با نیاز حق هر فرد و خانواده ایرانی است. همواره در طول تاریخ مسکن یکی از احتیاجات اساسی زندگی ایرانیها می بوده حتی در هزاره های قبل از میلاد ایرانیها در زمینه احداث خانه­ها و ایجاد شهر پیشرفت قابل ­ملاحظه­ای کرده و سومریها نیز در 5 هزار سال قبل در دشت پهناور نینوا بدون برخورداری از امکانات تمدن امروزی برای خانه­سازی مساعی کافی مبذول می داشته اند. بعد از ظهور دین مبین اسلام و با مهاجرت پیامبر به مدینه خانه سازی مورد توجه زیاد قرار گرفت و در قرآن مجید هم به خانه آباد شده سوگند یاد شده است.«والبیت المعمور»(سوره طور آیه چهار). بنجامین دزرایلی[2] معتقد است که مسکن مهمترین تامین کننده تمدن و مهمترین نگهدار فرهنگ اجتماعی جامعه است. بدین صورت که بهبود وضعیت مسکن و خدمات شهری، افزایش ثبات اجتماعی، بهبود شرایط محیطی، بهبودکلی در کیفیت زندگی و انگیزه مشارکت در اجتماع را به دنبال دارد. در گزارشی که توسط گروهی از کارشناسان سازمان ملل تهیه شده بر نقش کلیدی مسکن در بالا بردن وحدت جامعه تاکید شده است(United Nations,1974). نقش مسکن در اقتصاد کشورها هم حائـز اهمیت است. تقریباً یک چهارم از ثروت ملی در کشوری نظیر آمریکا به صورت واحدهای مسکونی شهری وروستایی است. احتیاج به مسکن در جامعه با افزایش جمعیت تشدید می گردد. و لذا علاوه بر تعداد، ترکیب و نحوۀ توزیع جمعیت، عوامل دیگری از قبیل وضع معیشت، الگوی ازدواج، نوع خانواده­ها از نظر هسته­ای یا گسترده بودن، مهاجرت و سطح درآمد درآن تاثیر­گذار می­باشند و به دلیل همین تعددعوامل، راه­­حلهای جامع و آگاهانه­تری را می­طلبد. این مسئله در کشورهای پرجمعیتی که میزان رشد جمعیتی بالایی دارند، از شدت بیشتری برخوردار است و در مواردی به صورت گره کوری درآمده است که نه امکانات داخلی می­توانند آن را بگشایند و نه کمک­های خارجی قادر به حل آن هستند (زنجانی،156:1371).

تقاضا برای مسکن از تغییر در اندازۀ جمعیت،ترکیب جمعیت ومحل اقامت می تواند به صورت مستقیم تاثیر بپذیرد. تغییرات در باروری، الگوهای ازدواج، مهاجرت و همچنین مرگ ومیر نیز بطور مستقیم بر نیاز به مسکن تاثیر می گذارند. در کشورهای در حال توسعه جهان، روند باروری، مرگ ومیر و مهاجرت در طی چندین دهه اخیر ابعاد متعددی از تقاضای  مسکن را ایجاد نموده است. و تغییرات در الگوهای ازدواج و طلاق، ساختار سنی جمعیت و متوسط بعد خانوار هم به این تقاضا افزوده اند که البته نباید تاثیر سوانح و بلایای طبیعی مثل سیل، زلزله و … را نیز در این مورد نادیده انگاشت (حیدرآبادی،2:1380).

علی رغم تلاشهای زیادی که در جهت تامین مسکن، بعد از انقلاب اسلامی صورت گرفته، شواهد حاکی از آنست که هنوز هم تامین مسکن یکی از مشکلات کشور ایران محسوب می شود که این امر خود ضرورت نقد و بررسی سیاستها واقدامات گذشته را جهت تنظیم برنامه ای سنجیده تر الزامی می سازد.

بیان مسئله:

کشور ایران در دو دهۀ اخیر از رشد جمعیتی بالایی برخوردار بوده و جمعیت آن از 7/33 میلیون نفر در سال1355به بیش از 60میلیون نفر در سال1375رسیده است. رشد جمعیت در طول این مدت 93/2درصد بوده است. بیشترین میزان رشد جمعیت کشور در دهۀ 65-1355(با رشد91/3درصد) حادث شده است. همراه با افزایش نرخ رشد در این دهه، روند شهرنشینی نیز سرعت بیشتری گرفت و نرخ رشد سالانه جمعیت شهرنشین در این مدت به4/5 درصد رسید، در حالیکه نرخ رشد سالانه جمعیت روستایی در طی این دهه تنها4/2درصد بوده است. همراه با کاهش نرخ رشد جمعیت کشور در دهۀ75-1365، سرعت افزایش میزان شهرنشینی کاهش یافت و نرخ رشد سالانه جمعیت شهری کشور به2/3درصد در فاصله این دهه رسید در حالیکه جمعیت روستایی کشور در سالهای اخیر در حدود23میلیون تثبیت گردیده است(طبق جدول شماره1-1). بخش عمده ای از افزایش جمعیت شهرنشین در دو دهۀ اخیر معلول عواملی همچون مهاجرت روستاییان به شهرها، اسکان عشایر، تبدیل تعدادی از نقاط روستایی به شهرها بوده بگونه ای که تعداد شهرها از373 شهر درسال 1355به 612 شهر در سال1375افزایش یافته است. این افزایش ها پیامدهای اجتماعی، اقتصادی نامطلوبی، ازجمله کاهش سرمایه­گذاری در بخش های آموزش، بهداشت، درمان،مسکن وافزایش بیکاری را بهمراه داشته است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.